Η Ξιφασκία και η Σπαθασκία στον Ρωσικό Αυτοκρατορικό Στρατό

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή ξιφασκίας και ιστορικής οπλομαχίας

O Μέγας Πέτρος ήταν ο πρώτος που αναδιοργάνωσε τον αυτοκρατορικό στρατό της Ρωσίας. Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί του εκπαιδεύονταν στη χρήση των όπλων με σπάθες (saber), ξίφη μονομαχίας (epee) και με ξιφολόγχες (bayonet). Μάλιστα έκανε την πρωτοπορία να χρησιμοποιεί τη ξιφολόγχη σαν κατεξοχήν επιθετικό όπλο ενώ οι Ευρωπαϊκοί στρατοί της Δύσης χρησιμοποιούσαν τη ξιφολόγχη με αμυντικό δόγμα.
Ο Μέγας Πέτρος είχε δώσει μεγάλη βάση στην εκπαίδευση στα αγχέμαχα όπλα, μάλιστα πολύ συχνά έλεγε στους Δραγόνους του, να μη πυροβολούν με τα όπλα τους ενάντια στον εχθρό γιατί δεν τον μπερδεύουν όπως εκτιμούσαν πολλοί στρατηγοί της εποχής, αλλά να χρησιμοποιούν τα σπαθιά τους εναντίων τους.

Στις αρχές του 18ου αιώνα όλοι οι αξιωματικοί του Ρωσικού στρατού και Ναυτικού εκπαιδεύονταν στο ξίφος άσκησης. Το 1701 ο Μέγας Πέτρος ίδρυσε τη σχολή της Επιστήμης των Μαθηματικών και της Ναυσιπλοΐας, ένα από τα μαθήματα που έπρεπε να σπουδάσουν οι φοιτητές ήταν η ‘Επιστήμη του Rapier’. Το 1719 στην Αγία Πετρούπολη η ‘Επιστήμη του Rapier’ εντάχθηκε στην Ακαδημία των Ναυτικών Επιστημών και το 1732 άρχισε να διδάσκετε στις Ακαδημίες του στρατού. Από τα μέσα του 18ου αιώνα έγινε εθνικό σύστημα της στρατιωτικής εκπαίδευσης από τον Generalissimo Aleksandr Suvorov. Μάλιστα έγραψε μια σειρά βιβλίων που πάνω σε αυτά εκπαιδεύονταν ο στρατός. Σε ένα από αυτά έλεγε ότι αν απομείνει ο στρατιώτης χωρίς σφαίρες τότε το τουφέκι του καθίσταται άχρηστο, η ξιφολόγχη όμως είναι πάντα εκεί και πάντα οπλισμένη.

Ένα παρόμοιο σύστημα δημιούργησε και ο Fiodor Ushakov για το Πολεμικό Ναυτικό αυτή τη φορά. Και τα δυο συστήματα μαζί με την εκπαίδευση των σπαθιών εκπαιδεύονταν και στη ξιφολόγχη.

Ωστόσο η σχολή που κυριαρχούσε σε όλη την Ευρώπη ήταν η Γαλλική. Γάλλοι δάσκαλοι ξιφασκίας παραπλανιόντουσαν σε όλη την Ευρώπη διδάσκοντας το στυλ της Γαλλικής σχολής. Ένας από αυτούς ήταν και ο De Frevile. Ο De Frevile παρέδιδε ιδιαίτερα μαθήματα στη Ρωσία έναντι καλής αμοιβής. Αυτό έπεσε στην αντίληψη της αυλής. Έτσι το 1760 ο διάδοχος αυτοκρατορικού θρόνου και μετέπειτα Τσάρος, ο Μέγας Δούκας Pavel Petrovich (Τσάρος Παύλος ο πρώτος ο οποίος αργότερα έγινε και ο Μάγιστρος των Ιωάννητων Ιπποτώντου Ορθόδοξου κλάδου) τον κάλεσε στην αυλή για να διδαχθεί ξιφασκία. Ο De Frevile συνέγραψε εγχειρίδιο ξιφασκίας για τον διάδοχο ενώ αργότερα άρχισε να εκπαιδεύει τον στρατό με τις επιταγές της Γαλλικής σχολής ξιφασκίας , αντικαθιστώντας την οπλομαχία των Κοζάκων (αφομοιώνοντας ωστόσο κάποιες τεχνικές).

Ο Γάλλος δάσκαλος αντικαταστάθηκε από τον μαθητή του Balthazar Fisher.Το 1790 ο Balthazar Fisher έγραψε το πρώτο βιβλίο ξιφασκίας που στα Γαλλικά και στα Ρώσικα. Το βιβλίο είχε τίτλο ‘Η τέχνη της ξιφασκίας σε όλο της το εύρος’ και ήταν αφιερωμένο στο πρίγκιπα Pavel Petrovich καθιστώντας τη Γαλλική σχολή ξιφασκίας επίσημη σχολή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο Fisher εργάστηκε στη Ρωσία για 30 χρόνια. Το 1778 η σχολή του οργάνωσε το πρώτο ανοικτό τουρνουά και από τότε κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα διοργάνωνε αγώνες στο γυμναστήριο του.

Από αυτούς τους δυο δασκάλους ξιφασκίας που υπηρετούσαν τη Γαλλική σχολή ίδρυσε ο αυτοκράτορας το 1816 τη πρώτη σχολή ξιφασκίας για εκπαιδευτές στην Αγία Πετρούπολη.

Το 1817 ένας νέος δάσκαλος ξιφασκίας εμφανίστηκε στο προσκήνιο. Ήταν ο Alexandre Valvile. Ο Valvile δεν ήταν αφοσιωμένος σε μια σχολή. Είχε ανήσυχο πνεύμα και είχε διδαχθεί και μελετήσει και άλλες σχολές εκτός της Γαλλικής. Ήξερε την Ιταλική τη μεγάλη αντίπαλο της Γαλλικής, την παλαιά Ουγγρική σχολή, την παλαιά Γερμανική αλλά και την Αγγλική. Έτσι έκδωσε τη χρονιά αυτή το βιβλίο του με τίτλο ‘Εγχειρίδιο στη τέχνη να κρατάς το Ξίφος Μονομαχίας’. Ο Γάλλος δάσκαλος έκανε να συγγράψει το βιβλίο του 22 χρόνια. Είχε 22 γκραβούρες που δείχνουν τις τεχνικές ενώ περιγράφει σε αυτό τεχνικές μονομαχίας αλλά και μάχης. Τεχνικές τρυπημάτων, κιναισθητική, βηματισμούς, ενώ άλλαξε το δόγμα της εποχής καθιστώντας τις νηκτικές επιθέσεις με ξίφος μονομαχίας (epee) ως τις πιο επικίνδυνες και πιο εύχρηστες μετά της ξιφολόγχης για το πεζικό! Τις είχε χρησιμοποιήσει πρώτα ο Φρειδερίκος ο πρώτος της Πρωσίας στον αναδιοργανωμένο στρατό του, και την εποχή του Valvile εισήχθησαν και στον αυτοκρατορικό στρατό της Ρωσίας. Ο Γάλλος δάσκαλος συνιστούσε στο βιβλίο του , οι ασκούμενοι στην ξιφασκία να εκπαιδεύονται σε αυτή κάθε μέρα, ενώ δίνει οδηγίες για το πώς ένας δάσκαλος να φτιάξει και να συντηρήσει ένα γυμναστήριο.

Ο Alexandre Valvile ήρθε στη Ρωσία το 18ο αιώνα σε ηλικία των 30 ετών. Έδινε ιδιαίτερα μαθήματα στην Αγία Πετρούπολη και χορογραφούσε σκηνές μάχης στο Θέατρο του Αλέξανδρου. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός και αυτό έπεσε στην αντίληψη του αυτοκράτορα. Έτσι του δόθηκε θέση να διδάσκει 2φορες την εβδομάδα στο Αυτοκρατορικό Λύκειο του Tsarskoye Selo. Ο Aleksandr Pushkin έγινε ο καλύτερος μαθητής του. Το Μάρτιο του 1818 ο Alexandre Valvile λαμβάνει τη θέση το Αρχηγού των διδασκάλων ξιφασκίας της αυτοκρατορικής φρουράς. Το 1840 ο Alexandre Valvile συνταξιοδοτείτε και επιστρέφει στη Γαλλία.

Διάδοχος του ήταν ο Aleksandr Pushkin ο οποίος αφού αποφοίτησε από το Λύκειο, έγινε μαθητής του διάσημου Γάλλου δάσκαλου ξιφασκίας Augustan Grizie.Ο Grizie ήρθε στη Γαλλία στα 23 του. Ηταν ταλαντούχος ξιφομάχος της Γαλλικής σχολής άλλα παράλληλα είχε το χάρισμα να εξιστορεί. Εγινε γρήγορα αγαπητός στους Ρώσους ιδιαίτερα στους νέους ενώ ο Αλέξανδρος Δούμας εμπνεύστηκε από αυτόν για να γράψει το βιβλίο με τίτλο ‘Ο δάσκαλος της Ξιφασκίας’. Ο Grizie δίδασκε ξιφασκία στη Σχολή Μηχανολόγων της Αγίας Πετρούπολης και έδινε ιδιαίτερα μαθήματα μόνο σε αριστοκράτες. Ήταν από τους πρώτους που δίδασκε τη ξιφασκία και σαν άθλημα.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, η ξιφασκία διδάσκονταν παράλληλα και σαν άθλημα στη Ρωσία όπου ήταν διαδεδομένο στους Ρώσους αξιωματικούς. Τον Οκτώβριο του 1855 ένα γυμναστήριο ξιφασκίας ανοίγει στη Αγία Πετρούπολη από τους αξιωματικούς της Φρουράς. Ενώ το 1860 γίνετε η πρώτη επίσημη διοργάνωση αγώνων με κανονισμούς για τα όπλα του ξίφους άσκησης (foil), του Αγγλικού ξίφους μονομαχίας (épée anglaise,spadroon) και του ντουφεκιού με ξιφολόγχη στο Γυμναστήριο Ξιφασκίας της Αγίας Πετρούπολης από τους αξιωματικούς της Φρουράς. Οι αγώνες ήταν κλειστοί και μόνο για αξιωματικούς ενώ ήταν το πιο σημαντικό δρώμενο ξιφασκίας για την Αυτοκρατορική Ρωσία.

Τον 20 αιώνα οι Ρώσοι ξιφομάχοι είχαν εμπειρία πολλών ετών στο πεδίο των μαχών, των μονομαχιών και των αγώνων. Είχαν ενσωματώσει το στυλ οπλομαχίας των θρυλικών κοζάκων ενώ είχαν διδαχθεί στη μεγαλύτερη σχολή ξιφασκίας της Ευρώπης, την Γαλλική. Η Ρωσική σχολή είχε πια δημιουργηθεί.

Οπλομαχία των Κοζάκων:

Ρώσικη σχολή ξιφασκίας (ξίφος άσκησης):